Van de vele taalkundige interesses die een mens kan hebben is de naamkunde er een. Dat is zo’n leuk onderwerp dat de Taalisman er nogmaals aandacht aan besteedt (zie ook What’s in a name).
Veel mensen heten Bakker of De Jong. Maar nog veel meer mensen heten níét zo en hebben allerlei, soms bijzondere namen. Het zijn er zo veel, dat je een leven lang dagelijks weer nieuwe achternamen tegenkomt die je nog niet eerder had gehoord. En dan nog alleen binnen Nederland – de exotische namen niet meegerekend. Kranten en televisie zijn daarbij belangrijke bronnen.
Hoe begon het?
Zoals algemeen bekend, werd in de Napoleontische tijd, ruim twee eeuwen geleden, het systeem ingevoerd waarbij iedereen een voornaam en een achternaam diende te hebben. Wat wel eens vergeten wordt, is dat veel mensen toen al een achternaam/familienaam of bijnaam hadden, die dan vanaf dat moment hun officiële achternaam werd. Van degenen die toen nog geen achternaam hadden, of iets anders wilden, zijn er vast velen geweest die niet goed hebben nagedacht en niet vermoed hebben dat hun nageslacht verder met die naam door het leven zou gaan.
Categorieën namen
Achternamen van mensen zijn in diverse categorieën onder te verdelen. Zo zijn er de ‘patroniemen’ (vernoeming naar de vaders naam) en de ‘toponiemen’ (vernoeming naar de plaats waar men vandaan kwam of de plek waar men woonde). De naamkundige dr. Gerrit Bloothooft (zijn studiemotief ligt voor de hand) onderscheidt vijf typen achternamen, die je als volgt kunt omschrijven:
- van wie stam je af?
- waar kom je vandaan?
- waar woon je?
- wat doe je voor de kost?
- welke eigenschappen heb je?
De meeste van deze achternamen zullen ons als vrij normaal voorkomen. Ze verwijzen immers naar algemeen bekende zaken, plekken of voornamen. Ze zijn te vinden op de website cbgfamilienamen.nl, die alle Nederlandse achternamen bevat, met informatie over de herkomst.
Wonderlijke achternamen
Maar er is meer onder de zon: er zijn talloze wonderlijke, vaak onbegrijpelijke achternamen en dus zijn er onderzoekers die die namen apart in kaart brengen. Zij zijn – net als de Taalisman – gefascineerd door die rijkdom aan achternamen, vaak gewoon omdat ze leuk of gek klinken. Zo is er dr. Geurt Hupkes met zijn achternamen.net/. Hij bracht duizenden bijzondere achternamen bijeen, zoals achternamen die ook een voornaam zijn en ’ongunstige schaamnamen’, zoals hij ze noemt. De bezoekers van zijn site beveelt hij aan: ‘struin door duizend jaar grillige namenhistorie – ik beloof amusement!’ En dat is niet te veel gezegd.
Taalismans eigen vondsten
De Taalisman heeft bij de radio en de televisie altijd pen en papier bij de hand om taalverschijnselen te noteren, waaronder namen en achternamen, vaak ook in combinatie. Want het is onmiskenbaar dat sommige ouders de voornaam van hun kind aanpassen aan de achternaam. Zo krijgen kinderen met een ultrakorte achternaam soms een compenserend lange voornaam: Sebastiaan Al. En kinderen met een nogal ‘direct’ klinkende achternaam een voornaam die ermee allitereert. Zo maak je er wat van: Tanja Traag, Sandra Stijf, Marloes Metaal. Ook kan een bijzondere voornaam mooi samengaan met een bijzondere achternaam: Quintus Dingeldein, Laurent Fluttert, Antoinetta Schutrups. Of er is sprake van regelrechte grapjes: Sonne Straal, Frans Duits. In Amsterdam komt de familienaam Celie voor. Er zal vast wel eens een telg uit die familie Peter genoemd zijn.
Een bron van vermaak zijn ook namen die passen (of juist niet) bij het beroep van de naamdrager: Thijs Kuiken: vogelgriepexpert, Henk Heling: leider rechercheteam, Patrick Avontuur: ondernemer. En het bekende voorbeeld: Benno Baksteen: piloot.
Zie voor bijzondere achternamen: achternamen.net/Klankrijk-van-A-tot-Z. Niet alleen een fantastische verzameling namen, er staan ook prachtige close-ups tussen van markante koppen uit klassieke schilderijen. Kijk ook zeker onder Diverse Thema’s bij de ‘Schaamnamen’, waaronder de ‘BennoBaksteenlijst’!
Het namenlijstje van de Taalisman vindt u hieronder.
Heeft u ook deze fascinatie? Stuur dan uw lijstje naar: taalisman@xs4all.nl
Namen
De volgende namen zijn vrijwel allemaal afkomstig uit de media (tv, radio en krant). Het zijn niet-alledaagse namen die de Taalisman opvielen waarna hij ze noteerde.
Maiwenn Jezequel – hulpverlener
Eric Nagengast – directeur Rochdale
Natasja Groothuismink – politicus Zaanstad
Kelly Kelly – eigenaar Kellys supermarkt
Janneke Schoorlemmer – woordvoerder politie
Meneer Doorzon – patiënt bij tandarts
Richard Jongetjes – bandleider Jong en oud
Roger Eenkhoorn – verzekeraar
Pim de Vleesschouwer – actievoerder
Barry Paf – dj radio NPO radio 1
Karin Regenboog – vrouw op tv
Tom van ‘t Einde – journalist
Simone Langejan – vrouw op tv
Ans Schras – verzamelaarster van Boekenweekgeschenken
Willemiek Kluijfhout – documentairemaakster
Ad van Pasassen – keurmeester eerste kievietsei
Zwambag verkeerstechniek
Petra Waszak – kunstenares
Sander Zuurhaak – redacteur radio
Sam Schaats – loodgieter
Stephan Satijn – wethouder Venlo
Emmelie Steentjes – onderneemster
Youri Meliefste – groenexpert
Afelonne Doek – Nationaal archief
Sonne Straal – meisje op tv in item over namen….
Natasja Scheurwater – vrouw op Radio 1
Yara Basta – arts spoedeisende hulp
Loes ten Dolle – raadslid Winterswijk
Arjen Doosje – amateur-weerfotograaf
Patricia van Lijf – moeder covidpatiënt
Erik Ablij – brandweercommandant
Sandra Stijf – receptenschrijfster
Iris Pinkepank –
Maxime Snaterse – pianiste
Berry Wasmus – hulpverlener
Luciën Schoonwater – rector school Den Bosch
Ferdy Stofmeel – acteur
Teun Termijtelen – medewerker geschiedenisserie over Nederland
Julie de Graag – kunstenares 1877-1924
Diana Spiekhout – conservator museum
Quintus Dingeldein – roeicoach
Hille Fieten – dierenarts (vrouw)
Henk Stoorvogel – auteur
Jaco Hassefras – Klima-bedrijf
Marloes Metaal – woordvoerder Sanquin
Olle Vastbinder – medewerker fietsenzaak
Saskia Kiekebelt – amateurfotograaf
Johan Hamster – gedeputeerde Groningen
Marc Polymeropoulos – medewerker Atlantic Council
Harmen Sijdeur – man op Twitter
Dennis Sneeuw – rechercheur zedenpolitie
Sjouwenman Transport
Marc Slinkman – burgemeester (klein uitgevallen man)
Berry Weppelman – bedrijfsleider zwembad Leersum
Henk Heling – leider rechercheteam
Jan Willem Zwang – energy trendwatcher
Maaike Weerwag – uitvaartverzorgster
Jesse Brobbel – politierechercheur
Thijs Achterstraat – agrariër
Marko Kinderman – veiligheidsofficier Friesland
Cateautje Hijmans van den Bergh – deskundige op tv
Autobedrijf Neplenbroek – Diepenheim
Rudi Wopereis – badmeester
Vincent Voet – lector duurzame kunststoffen
Sofie Verdoodt – schrijfster
Ferry Poppegaai – ceo Wonder Beans
Kees Kruik
Predman Tingloo – uit rouwadvertentie (niet de overledene)
Annemieke Stillebroer – uit rouwadvertentie (niet de overledene)
Huib Modderkolk – journalist
Sara Kakebeen – vrouw op R1
Karin Oude Hengel – ouderendeskundigen op R1
Lisa Hernaamt – casemanager
Robin Stouthandel – naam in krant
Nel Hell – overlevende bombardement Nijmegen
Petra Herrie – uit een krantje
Willybert Oor – politieman
Norbert Plotske – Bureau 65+Actief
Arjan Driesprong – medewerker Rijkswaterstaat
Stephan Brandligt – coördinator stroomnetwerk
Heike Vethaak – onderzoeker Universiteit Leiden
Jaap van Zessen – mediastrateeg
Carel Verplak – fruitteler
Enny Stouthandel – uit rouwadvertentie
Laurent Fluttert – filmtechnicus
Claudia Klokkemeier – budget coach
Wijnand Sukkel – onderzoeker Wageningen
Simone te Riet ook genaamd Scholten – uit rouwadvertentie
Simon van Teutem – politicoloog
Serge Vinkenvleugel – verslaggever RTV Drenthe
Thijs Kuiken – vogelgriepexpert
Gaby Boterkooper – vrouw in Journaal
Silke Extra – vrouw op tv (uit Limburg)
Kim van Kaam – Instituut Mijnbouwschade
Linda Nooitmeer – Voorzitter Nationaal instituut Nederlands slavernijverleden
Nikki Koppedraaier – oud-marinier
Mevrouw Gouwetor
Dieneke Slaat – weerfotografe
Rieks Voslamber – medewerker Wehkamp
Harm Zeven – woordvoerder ANWB
Philip Roodhooft – wielerploegleider
Wim Katoen – bewoner Gronings dorp Weerdinge
Douwe Nagelmaker – uit rouwadvertentie
Bart Nitrauw – medewerker Openbaar Ministerie
Mirjam de Hiep – schaapherder
Bert Blase – kandidaat PS Noord-Holland
Beatrijs Deur – uit rouwadvertentie
IJzebrand Rijzebol – CDA-gedeputeerde in Groningen
Jochem Vagevuur – medewerker serie De Stamhouder
Titus Venverloo – onderzoeker
Margriet Proces – medewerker serie De Stamhouder
Zoetelief & Postema – bedrijfje in Krommenie
Ralph Futselaar – onderzoeker bij het Niod
Anne Kwakkenbos – hulpverleenster
Kees Bruinstroop
Hans Bollebakker – man op radio
Jeroen Gortworst – journalist
Antoinetta Schutrups – patiënte op Journaal
Jochem Dobber – atleet
Bob de Dood – directeur Gezondheidscentrum
Marlies Kleiterp – conservator tentoonstelling over Juliana
Mark Schrikkema – journalist
Pieter Grinwis – kamerlid CU
Aletta van Tent – manager bestaanszekerheid Amsterdam
Sipke Gonggrijp – amateur-bioloog
Francoise Zinhagel – vrouw in interview krant
Martin Gevonden – psycholoog
Diana Bakboord – participatieadviseur gemeente Amsterdam
Hester Zitvast
Joppo in de Grot – medewerker aan film over Wadden
Norbert Dikkeboom – indiener aanklacht tegen Willem Engel
Anton Stoelwinder – filmproducent
Nel Kapoen – vrouw op tv
Elna Nieswaag – zorgmedewerker
Valentijn Trouw – sportmanager
Frens Frijns – theaterdirecteur 013 Tilburg
Tiffany van Stormbroek – mediadeskundige
Martijn Snoep – bestuursvoorzitter Autoriteit Consument en Markt
Gert-Jan Spek – wildbeheerder
Marco te Brömmelstroet – planoloog UvA
Suzanne Cordfune-Crebbekx – verpleegkundige
Dit lijstje valt nog eindeloos uit te breiden….
